9. Održivo korišćenje prirodnih resursa

Indikator obuhvata više podindikatora koji se odnose na stepen ugroženosti zemljišta usled različitih faktora degradacije: erozije, gubitka organske materije, zbijanja zemljišta, zaslanjivanja i/ili alkalizacije, klizišta, acidifikacije i hemijskog zagađenja.

Indikator stepen ugroženosti zemljišta od hemijskog zagađenja u urbanim  sredinama, prikazuje se na osnovu prekoračenja graničnih i remedijacionih vrednosti opasnih i štetnih materija.

U 2015. godini praćenje stepena ugroženosti zemljišta od hemijskog zagađenja vršeno je na 170 lokacija, analizirano je 240 uzoraka sa teritorije sledećih gradova: Niš, Novi Pazar, Kruševac, Užice, Požarevac, Smederevo, Subotica  i  opštine Trstenik. Prekoračenje graničnih vrednosti u najvećem procentu zabeleženo je za Cd, Cu, Zn, Ni i Co na lokacijama prometnih saobraćajnica, u  krugu  pedagoških ustanova, u  okolini poslovno- komercijanih zona i na poljoprivrednom zemljištu.

Najveći broj uzoraka uzet je u blizini prometnih saobraćajnica (87) i iz dvorišta pedagoških ustanova (34).

Najdetaljnije analize zemljišta u 2015. godini radio je grad Niš, na 70 lokaliteta. Prema analizi dobijenih rezultata ispitanih uzoraka, Cd je prekoračio u 39,7% od ukupnog broja uzoraka u blizini prometnih  saobraćajnica, Cu u 25,6%, Zn u 11,5%, Ni  u 12,8% i Co u 32% uzoraka.  Od ukupnog broja uzoraka iz kruga vrtića i školskih dvorišta granične    vrednosti prekoračio je: Co u 64,2%, Cd u 42,8%, Ni u 32%, Zn u 25% i Cu u 21,4% uzoraka. U Novom Pazaru uzeti su uzorci iz dvorišta tri dečija vrtića i sva tri uzorka su pokazala prekoračenje granične vrednosti za Cd. Grad Kruševac je pratio stanje poljoprivrednog zemljišta na području grada. Rezultati pokazuju prekoračenje vrednosti za Cu u 25,8%, Ni u 96,7% Cr u 9,6%, Zn u 6,4% i Hg u 16,1% od ukupnog broja uzoraka. Grad Požarevac je radio ispitivanje na 30 lokaliteta, Ni je prekoračio u 70% uzoraka najvećim  delom  u  zoni  vodoizvorišta, zatim oko prometnih sabraćajnica i nešto manje u stambenoj i industrijskoj zoni. U gradu Smederevu uzeto je tri uzorka sa poljoprivrednog zemljišta, a Ni i Cu su prekoračili graničnu vrednost na sva tri lokaliteta. Na teritoriji opštine Trstenik u pet ispitanih uzoraka sa poljoprivrednog zemljišta, As je prekoračio graničnu vrednost u tri, dok je Ni prekoračio u svih pet uzoraka.

Urbana zemljišta imaju karakteristike koje se razlikuju od zemljišta u prirodnim sredinama. Ove karakteristike uključuju: velika vertikalna i prostorna varijabilnost; modifikovana struktura koja vodi do sabijanja; prisustvo površinske kore koja teži da bude nepropusna; modifikovana reakcija zemljišta; ograničeno provetravanje i odvod vode; narušen ciklus hranljivih materija i modifikovana aktivnost zemljišnih organizama; prisustvo antropogenih materijala i drugih zagađivača; i modifikovani temperaturni režim zemljišta.

Interakcija ovih karakteristika dovodi do problema u upravljanju vegetacijom u urbanim sredinama. Iz tog razloga cilj upravljanja i planiranje korišćenja zemljišta u urbanim sredinama mora biti u pravcu dobijanja zemljišta otpornog na zbijanje koje može da obezbedi dovoljne količine vode na odgovarajući način, dok istovremeno ima adekvatano provetravanje za normalno korenovo disanje.

Dalje, plan treba da obezbedi dovoljan obim zemljišta u konfiguraciji koja poboljšava opstanak i pomaže jednostavnost i nisku cenu održavanja. Plan upravljanja treba da obezbedi zaštitu površina u područjima koja su visoko-korišćena. Dodatni posao je u definisanju odgovarajućeg zemljišta za svaki vid korišćenja.

Podidikatori se ocenjuju se na osnovu opštih elemenata za ocenu rizika od degradacije zemljišta koji su dati u Uredbi o Programu sistemskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od degradacije zemljišta i metodologije za izradu remedijacionih programa ("Službeni glasnik RS br. 88/10).

Metodologija za izračunavanje stepena ugroženosti zemljišta bazira se na empirijskim podacima ili modelovanju. Ako se koristi modelovanje, onda modeli moraju biti potvrđeni upoređivanjem rezultata na bazi empirijskih podataka, koji nisu korišćeni za razvoj samih modela. Merenja, odnosno matematički metodi i inženjerska procena moraju biti u skladu sa relevantnom nacionalnim, evropskim i/ili međunarodnim uputstvima i standardima.

Stepen ugroženosti zemljišta od hemijskog zagađenja određuje se na osnovu vrednosti zagađujućih materija u podzemnim vodama i vrednosti kocentracija opasnih i štetnih materija i vrednosti koje mogu ukazati na značajnu kontaminaciju zemljišta.