4. Zemljište

Indikator prati sadržaj organskog ugljenika u pojedinim slojevima zemljišta u cilju utvrđivanja stepena degradacije zemljišta.
Utvrđivanje sadržaja organskog ugljenika u zemljištu predstavlja osnovu za izračunavanje akumulacije organske materije u sloju do jedan metar dubine zemljišta.

• Na području Republike Srbije izmeren prosečan sadržaj organskog ugljenika u poljoprivrednom zemljištu na dubini 0-30 cm iznosi 1,34 % i pripada kategoriji niskog sadržaja;
• Rezultati kontrole plodnosti poljoprivrednih površina u 2018. godini pokazuju da najveći broj uzoraka (60,04 %) ima nizak sadržaj organskog ugljenika.

Rezultati analize ukupno 64.719 uzoraka zemljišta na teritoriji Republike Srbije pokazuju da 60,04 % uzoraka ima nizak sadržaj (1,1-2%) organskog ugljenika. Srednji sadržaj organskog ugljenika (2,01-6%) ima 34,75 % uzoraka, veoma nizak sadržaj (<1%) ima 4,99 % uzoraka, dok samo 0,22 % ima visok sadržaj (<6%), (Slika 1).

Na osnovu podataka sadržaja humusa u poljoprivrednom zemljištu na teritorije centralne Srbije u 50.566 uzoraka sa dubine do 30 cm, dobijen je prosečan sadržaj organskog ugljenika koji iznosi 1,88 % i nalazi se u kategoriji niskog sadržaja (1,01-2,0%).

Na osnovu analize 14.153 uzoraka zemljišta sa područja Autonomne Pokrajine Vojvodine, izmeren je prosečan sadržaj organskog ugljenika na dubini do 30 cm, koji iznosi 1,86% i takođe je u kategoriji niskog sadržaj organskog ugljenika (1,1-2,0%).

Oranice i bašte na celoj teritoriji Republike Srbije dominantno se nalaze u kategoriji niskog sadržaja organskog ugljenika (Tabela 1, Tabela 2).

Sadržaj i zalihe organskog ugljenika u zemljištu mogu biti očuvane i povećane odgovarajućim merama (konzervacijskom obradom, primenom stajnjaka, zaoravanjem stajnjaka sa mineralnim đubrivima i u nekim slučajevima plodoredom).

Indikator se izračunava na osnovu podataka o sadržaju organskog ugljenika u zemljištu i izražava se u t/ha u sloju zemljišta od 0-30 cm i u sloju od 0-100 cm dubine, kao i u % organskog ugljenika u sloju zemljišta od 0-30 cm dubine i % organskog ugljenika u sloju od 0-100 cm.

Utvrđivanje sadržaja organskog ugljenika u zemljištu predstavlja osnovu za izračunavanje akumulacije organske materije u sloju do jedan metar dubine zemljišta.

Neophodni set podataka za utvrđivanje rizika od degradacije zemljišta smanjenje organske materije je: tip i tekstura zemljišta, način korišćenja zemljišta, kao i varijacija klimatskih faktora.
Podaci se prikupljaju u okviru Programa "Sistematska kontrola plodnosti obradivog poljoprivrednog zemljišta", Programa sistemskog praćenja kvaliteta zemljišta, u okviru pedoloških istraživanja i drugih
projekata kojima se utvrđuje kvalitet i degradacija zemljišta.
Dobijeni podaci o sadržaju organskog ugljenika u zemljištu se prikazuju kartografski i numerički u utvrđenoj grid mreži.