4. Zemljište

Indikator prikazuje način upravljanja lokalitetima na kojima je potvrđeno prisustvo lokalizovanog zagađenja zemljišta. Indikatorom se prati napredovanje u upravljanju ovim lokalitetima kroz praćenje glavnih zagađujućih materija koje utiču na kvalitet zemljišta i podzemnih voda, kao i kroz realizovanje procesa sanacije i remedijacije. Lokalizovano zagađenje vezano je za područja pojačane industrijske aktivnosti, neadekvatno uređena odlagališta otpada, lokalitete vađenja mineralnih sirovina, vojna skladišta i područja na kojima je došlo do akcidentnih situacija i zagađenja zemljišta.

Analiza udela glavnih izvora lokalizovanog zagađenja zemljišta u ukupnom broju pokazuje da najveći udeo imaju javno komunalne deponije sa 42,78%. Rezultati ispitivanja zemljišta u neposrednoj blizini deponija na teritoriji  Autonomne Pokrajine Vojvodine u periodu 2013-2015. godine, pokazuju prekoračenje granične vrednosti za Pb, Cd, Cu, Ni, Zn, Hg i u nešto manjem procentu  za  Cr, As i PAH-ove. U 2015. godini sanacija i remedijacija je izvršena u okviru kompanije NIS a.d., TE Kostolac i RB Kolubara.

Na teritoriji Republike Srbije identifikovano je 423 lokaliteta koji obuhvataju potencijalno kontaminirane i kontaminirane lokalitete. Najveći udeo u ukupnom broju lokaliteta imaju lokaliteti na kojima su javno komunalne deponije sa 42,78%.

U periodu 2013-2015. godine u okviru 15 opština na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine, Pokrajinski sekretarijat za urbanizam, graditeljstvo i zaštitu životne sredine sproveo je ispitivanje kvaliteta zemljišta      u  neposrednoj blizini deponija, ukupno je analizirano 78 uzoraka do 1 m dubine. Na osnovu rezultata može se zaključiti da je u okolini ispitivanih javno komunalnih deponija došlo do prekoračenja graničnih i remedijacionih vrednosti utvrđenih za zemljište („Službeni glasnik RS”, broj 88/2010). Povišena je koncentracija za Cd i PAH- ove, dok su u malom broju uzoraka remedijacionu vrednost prekoračili Pb, Ni, Zn, Cu, Cr, Hg i As.

Prema podacima Ministarstva rudarstva i  energetike  kompanija  NIS  a.d. tokom 2015. godine  realizovala  je  aktivnosti vezane za poboljšanje stanja zemljišta, a s tim  u  vezi  sanirano  je  ukupno  25 primarnih isplačnih jama. Na lokacijama u okviru teritorije opštine Srbobran i Žitište, sanirana je površina od 8.886 m2 na kojoj je postojalo istorijsko zagađenje. Na lokacijama koje se nalaze u opštini Srbobran, Kikinda, Kanjiža i Požarevac, sanirano  je 14 novih isplačnih jama ukupne površine 6.077 m2. U 2015. godini površina zemljišta od 14.963 m2 vraćena je u prvobitnu namenu-poljoprivredno zemljište.

U okviru radova na biološkoj rekultivaciji spoljašnjeg odlagališta površinskog kopa Drmno, Ogranak termoelektrane Kostolac Javnog preduzeća „Elektroprivreda Srbije” realizovao je privođenje 37 ha degradiranog zemljišta u oranice. Tokom 2015. godine Ogranak  rudarskog  basena Kolubara na površinskom kopu „Polje B” sproveo je pošumljavanje sadnicama bagrema na 14,57 ha. U periodu od 2008-2015. godine. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine izdalo je saglasnost za 91 projekata sanacije i remedijacije. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne  sredine  je  u  2015.  godini usvojilo Pravilnik o metodologiji za izradu projekata sanacije i remedijacije („Službeni glasnik RS“, broj 74/2015).

Od 2006. godine Agencija za zaštitu životne sredine je započela prikupljanje podataka o potencijalno zagađenim i zagađenim lokalitetima i izradu Inventara kontaminiranih lokacija koji predstavlja sastavni deo informacionog sistema zaštite životne sredine.

Prikupljeni podaci obuhvataju lokalitete na kojima su ispoljeni procesi degradacije i destrukcije i to:

• odlagališta otpada,
• lokacije privrednih subjekata-operatera, odnosno lokacije čije zagađenje prouzrokuju aktivne ili neaktivne instalacije, ili operateri u čijem su okruženju deponovane opasne materije;
• lokacije udesa, odnosno lokacije zagađene usled vanrednih događaja, uključujući i kvarove;
• industrijski devastirane lokacije (brownfield lokacije) na kojima su se obavljale delatnosti koje su mogle da kontaminiraju zemljište.

Podaci se prikupljaju preko lokalnih samouprava i industrija na osnovu Upitnika za utvrđivanje kontaminiranih lokacija. Cilj izrade Inventara je da obezbedi sistematizovane podatke o izvorima zagađenja, kao što su tip, količine, način i mesto ispuštanja zagađujućih materija u zemljište, kako bi mogle da se implementiraju mere prevencije, sanacije i remedijacije.

Agencija za zaštutu životne sredine radi na poboljšanju metodologije za prikupljanje podataka, njihovom kvalitetu i sistematizaciji.

Indikator se izrađuje analizom progresa u upravljanju
kontaminiranim lokalitetima koji je izražen kroz:

1. Ukupan broj potencijalno zagađenih lokaliteta;
2. Broj lokaliteta na kojima su izvršena preliminarna
istraživanje u %;
3. Broj lokaliteta na kojima su izvršena detaljna istraživanja (u%)
4. Broj lokaliteta na kojima se preduzimaju mere sanacije i
remedijacije

5. Broj lokaliteta na kojima je izvršena remedijacija ( u %);
6. Troškovi i procenjeni troškovi sanacije (RSD);
7. Udeo glavnih tipova lokalizovanih izvora zagađenja zemljišta u
ukupnom broju identifikovanih lokaliteta (u %);
8. Udeo industrijskih grana u lokalizovanom zagađenju zemljišta
(%);
9. Glavne zagađujuće materije koje utiču na zagađenje zemljišta i
površinskih voda.