4. Zemljište

Indikator prikazuje površine i intenzitet erozivnih procesa, kao
i zastupljenost klasa stvarnog i potencijalnog rizika od erozije
zemljišta. Erozivni procesi predstavljaju promene na površinskom
sloju zemljišnog reljefa koje nastaju usled ispiranja i odnošenja
najsitnijih i najplodnijih čestica iz rastresite podloge.

Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku u 2013. godini je na području Republike Srbije erodirano je 6996 km² zemljišta, dok je smireno 277 km² zemljišta.

Najintenzivnija erozija sa bujičnom aktivnošću u našoj zemlji je po obodu Vranjske kotline, u dolini Pčinje, u Grdeličkoj klisuri, u slivu Vlasine i dolini Lima, gornjeg toka Ibra i u brdskom području Šumadije.

Prema Karti erozije Srbije (Karta erozije Srbije, Institut za šumarstvo i drvnu industriju, Beograd, 1983), rađenoj u periodu 1966−1971. godine, različitim intenzitetom erozije zahvaćeno je 76354.43 km² ili 86.39% Republike Srbije, dok zoni akumulacije pripada 12024.71 km² ili 13.61%. U proteklom periodu promenjen je odnos između pojedinih kategorija erozije (Lazarević, 2009[1]) (Tabela 1).

U proteklom periodu površina pod ekcesivnom erozijom (preteranom−I kategorija), smanjila se za 50−70%, odnosno prešla u neku nižu kategoriju. Od I kategorije, 50% površina uključeno je u III kategoriju. Površine pod jakom erozijom (II kategorija) su redukovane i 75% su prešle u III kategoriju (srednja erozija). Što se površina pod srednjom erozijom tiče, ona je zadržala 75% svojih površina, a 25% je prešlo u IV kategoriju (slaba erozija). Najveće uvećanje površina pod erozijom dobila je IV kategorija koja je mešovitog korišćenja (šume, trave, oranice, voćnjaci). Bez promena je ostala samo V kategorija (vrlo slaba ili latentna erozija) kojoj pripadaju ravnice sa padovima ispod 3˚ (Vojvodina), kao i šumskotravni kompleksi. Ispod V kategorije postoji samo akumulacija nanosa−suficit ili porast topografske površine. Prema sadašnjem stanju erozije u Republici Srbiji, može se zaključiti da je jačim kategorijama erozije (I−III) zahvaćeno 18182.65  km² ili 23.81% od ukupne površine zahvaćene erozijom.

Izradom digitalnih mapa čiji je osnov postojeća karta erozije, dobijeno je da područja pod jakim potencijalom erozije zauzimaju 3320.80 km², odnosno 3.76% teritorije Srbije (Dragićević i sar., 2011[2]).

Ministarstvo rudarstva i energetike je vršilo radove na istraživanju i analizi stepena ugroženosti zemljišta od klizišta i erozije sa prikazom lokaliteta na teritoriji Republika Srbije.

Na osnovu podataka Republičkog zavoda za statistiku na području Republike Srbije u 2013. godini zemljište nije bilo u većoj meri ugroženo plavljenjem.

[1] Лазаревић, Р. (2009). Ерозија у Србији, ISBN 978-86-7307-209-8, Београд

[2] Dragicevic et all. (2011). Natural Hazard Assessment for Land-use Planning in Serbia, Int. J. Environ. Res., 5(2):371-380, Spring 2011, ISSN: 1735-6865

Pomenute aktivnosti Ministarstva rudarstva i energetike realizuju se kroz projekat "Katastar klizišta i nestabilnih padina teritorije Republika Srbije" u cilju stvaranja jedinstvene metodologije za procenu rizika od klizišta, a istraživanja su prilagođena metodologiji koja je u skladu sa Evropskom INSPIRE Direktivom ( INSPIRE European Directive) i sa projektom Safe Land project, što će stvoriti osnovu za jedinstvenu procenu rizika od klizišta za čitavu Evropu.

Neophodno je u narednom periodu uraditi reambulaciju karte erozije korišćenjem preporučene metodologije i modeliranjem. Preporučene
metodologije su model Pan evropske procene erozije tla (PESERA
model), kao i (USLE model) za gubitak tla.

Indikator se izračunava utvrđivanjem stepena ugroženosti
zemljišta od erozije izražen u t/ha/godišnje. Za izračunavanje
indikatora se koristi modeliranje korišćenjem podataka o načinu
korišćenja zemljišta, topografije i klime. Preporučene
metodologije su model Pan evropske procene erozije tla (PESERA
model), kao i (USLE model) za gubitak tla. Metodologija kojom su dobijeni prikazani podaci nije u saglasnosti sa preporučenom metodologijom.