4. Zemljište

Indikator prikazuje način upravljanja lokalitetima na kojima je potvrđeno prisustvo lokalizovanog zagađenja zemljišta. Indikatorom se prati napredovanje u upravljanju ovim lokalitetima kroz praćenje glavnih zagađujućih materija koje utiču na kvalitet zemljišta i podzemnih voda, kao i kroz realizovanje procesa sanacije i remedijacije. Lokalizovano zagađenje vezano je za područja pojačane industrijske aktivnosti, neadekvatno uređena odlagališta otpada, lokalitete vađenja mineralnih sirovina, vojna skladišta i područja na kojima je došlo do akcidentnih situacija i zagađenja zemljišta.

Kontaminirane lokacije su ugrožena, zagađena i degradirana zemljišta, odnosno lokaliteti na kojima je potvrđeno prisustvo zagađujućih, štetnih i opasnih materija, uzrokovano ljudskom aktivnošću, u koncentracijama iznad remedijacionih vrednosti, u skladu sa propisom o graničnim vrednostima zagađujućih, štetnih i opasnih materija u zemljištu.

Na području AP Vojvodine ispitan je stepen ugroženosti nepoljoprivrednog zemljišta od hemijskog zagađenja na području 28 gradova i opština, u neposrednoj blizini 110 divljih deponija. Ukupno je analizirano 1.100 uzoraka.

Od ukupnog broja prijavljenih preduzeća na osnovu Pravilnika o listi aktivnosti koje mogu da budu uzrok zagađenja i degradacije zemljišta, izveštaj o monitoringu zemljišta dostavljen je za 36 lokacija. Rezultati analiza pokazuju da je kod šest preduzeća potvrđeno prisustvo zagađujućih, štetnih i opasnih materija u koncentracijama iznad remedijacione vrednosti.

Najveći udeo u identifikovanim lokacijama na kojima se realizuju aktivnosti koje mogu da budu uzrok zagađenja i degradacije zemljišta imaju lokacije upravljanja otpadom  u okviru kojih se nalaze i nesanitarne deponije – smetlišta, kojima upravljaju jedinice lokalne samouprave. Na osnovu praćenja zahteva za pribavljanje saglasnosti za Projekat sanacije, zatvaranja i rekultivacije nesanitarne deponije - smetlišta, konstatovano je da je u periodu od 2019-2021. godine gotovo identična realizacija, u proseku na 64% lokacija postoje projekti. U pogledu izvođenja radova koji obuhvataju sanaciju, zatvaranje i rekultivaciju nesanitarnih deponija za period od 2019-2021. godine, može se zaključiti da je neznatno povećan broj lokacija u 2020. i 2021. godini na kojima se realizuju projekti i on iznosi 16,4% od ukupnog broja lokacija. (Slika 1)

Na području AP Vojvodine ispitan je stepen ugroženosti nepoljoprivrednog zemljišta od hemijskog zagađenja na području 28 gradova i opština, u neposrednoj blizini 110 divljih deponija. Ukupno je analizirano 1.100 uzoraka.

Analiza sadržaja teških metala u uzorcima zemljišta pokazuje da su remedijacione vrednosti prekoračene za cink, bakar, nikl, živu, hrom i arsen, dok u uzorcima zemljišta nije identifikovan sadržaj olova, kadmijuma i kobalta iznad propisanih graničnih vrednosti.

Analiza sadržaja pesticida i njihovih metabolita u uzorcima zemljišta  pokazuje da nisu prekoračene remedijacione vrednosti za DDE/DDD/DDT i atrazin ni u jednom uzorku.

Koncentracije ukupnih PCB-a, pokazuje prekoračenje remedijacione vrednosti u 29 od ukupno 1100 uzorka, ukupan PAH i mineralna ulja su prekoračili granične, ali nisu prekoračili remedijacione vrednosti

Analiza sadržaja ftalatnih estara pokazuje da je u četiri uzoraka sadržaj ftalatnih estara viši od remedijacione vrednosti (slike 2, 3 i 4).

Od 2006. godine Agencija za zaštitu životne sredine je započela prikupljanje podataka o potencijalno zagađenim i zagađenim lokalitetima i izradu Inventara kontaminiranih lokacija koji predstavlja sastavni deo informacionog sistema zaštite životne sredine.

Prikupljeni podaci obuhvataju lokalitete na kojima su ispoljeni procesi degradacije i destrukcije i to:

• odlagališta otpada,
• lokacije privrednih subjekata-operatera, odnosno lokacije čije zagađenje prouzrokuju aktivne ili neaktivne instalacije, ili operateri u čijem su okruženju deponovane opasne materije;
• lokacije udesa, odnosno lokacije zagađene usled vanrednih događaja, uključujući i kvarove;
• industrijski devastirane lokacije (brownfield lokacije) na kojima su se obavljale delatnosti koje su mogle da kontaminiraju zemljište.

Podaci se prikupljaju preko lokalnih samouprava i industrija na osnovu Upitnika za utvrđivanje kontaminiranih lokacija. Cilj izrade Inventara je da obezbedi sistematizovane podatke o izvorima zagađenja, kao što su tip, količine, način i mesto ispuštanja zagađujućih materija u zemljište, kako bi mogle da se implementiraju mere prevencije, sanacije i remedijacije.

Agencija za zaštutu životne sredine radi na poboljšanju metodologije za prikupljanje podataka, njihovom kvalitetu i sistematizaciji.

Indikator se izrađuje analizom progresa u upravljanju kontaminiranim lokalitetima koji je izražen kroz:

1. Ukupan broj potencijalno zagađenih lokaliteta;
2. Broj lokaliteta na kojima su izvršena preliminarna istraživanje u %;
3. Broj lokaliteta na kojima su izvršena detaljna istraživanja (u%);
4. Broj lokaliteta na kojima se preduzimaju mere sanacije i remedijacije ;

5. Broj lokaliteta na kojima je izvršena remedijacija ( u %);
6. Troškovi i procenjeni troškovi sanacije (RSD);
7. Udeo glavnih tipova lokalizovanih izvora zagađenja zemljišta u ukupnom broju identifikovanih lokaliteta (u %);
8. Udeo industrijskih grana u lokalizovanom zagađenju zemljišta (%);
9. Glavne zagađujuće materije koje utiču na zagađenje zemljišta i površinskih voda.