9. Održivo korišćenje prirodnih resursa

Indeks eksploatacije vode - Water Exploatation Index (WEI) predstavlja odnos ukupne godišnje količine zahvaćenih vodnih resursa i obnovljivih vodnih resursa. To je indikator pritiska zahvaćenih vodnih resursa na održivo korišćenje obnovljivih vodnih resursa na nacionalnom nivou.

Indeks eksploatacije vode - Water Exploatation Index (WEI) je u 2018. godini iznad proseka u poslednjih deset godina i iznosi 3,23% (Slika 1). On svojom vrednošću ukazuje da ozbiljni problemi (vodni stres) mogu nastupiti ako indeks prelazi 20%, a smatra se da je granica iznad 40%  zona sa ekstremnim vodnim stresom.

Indeks eksploatacije vode - Water Exploatation Index (WEI) u periodu 2009-2018. godina ima beznačajan trend i veoma nisku prosečnu vrednost od 2,74 % (Slika 1).

Ukupni zahvaćeni vodni resursi u periodu 2009 - 2018. godine imaju beznačajan trend. Prosečna vrednost u posmatranom periodu iznosi 4.718 miliona (m3) a minimalna vrednost u ovom periodu je u 2014. godini i iznosi 3.935 miliona (m3) (oko 83% od prosečne vrednsti). Maksimalna vrednost je u 2018. godini i iznosi 5.557 miliona (m3) što je za 17,8% više od prosečne vrednosti za ovaj period (Slika 2).

Dugoročna prosečna godišnja vrednost (20 uzastopnih godina) obnovljivih vodnih resursa iznosi 172,09 milijardi (m3) i predstavlja zbir padavina na našoj teritoriji i dotoka vode sa strane umanjenih za stvarnu evapotranspiraciju. U 2018. godini su manji za 4,2% od višegodišnjeg proseka i iznose 164,9 milijardi (m3) (Slika 3).

Teritoriju Srbije karakteriše izražena prostorna i vremenska neravnomernost vodnog režima, a samim tim i regionalne razlike u eksploatabilnim mogućnostima i potrebama za vodom. Indeks eksploatacije vode - Water Exploatation Index (WEI)  pokazuje da nam je voda dostupna sa aspekta kvantiteta ali ne pokazuje kakav je kvalitet te vode i kako je raspoređena u prostoru. Zato je potrebno ovaj indikator odrediti i po slivovima. Tada on na jednostavan i slikovit način prezentuje vodni bilans i njegovu prostornu neravnomernost u odnosu na stepen zahvatanja.

Indeks eksploatacije vode izračunava se kad se godišnja količina zahvaćenih vodnih resursa podeli sa višegodišnjim prosekom obnovljivih vodnih resursa i pomnoži sa 100.

WEI = Vzah/ Vobn x 100 (%)

Zahvaćeni vodni resursi (Vzah) obuhvataju ukupnu godišnju zapreminu zahvaćene površinske i podzemne vode od strane industrije, poljoprivrede, domaćinstava i drugih korisnika.

Obnovljivi vodni resursi (Vobn) obuhvataju zapreminu rečnog oticaja (padavine umanjene za stvarnu evapotranspiraciju) i promenu zapremine podzemnih voda, generisanih u prirodnim uslovima isključivo padavinama na nacionalnoj teritoriji (interni dotok)  kao i zapreminu stvarnog dotoka površinskih i podzemnih voda iz susednih zemalja (eksterni dotok) i izračunavaju se kao višegodišnji prosek za najmanje 20 uzastopnih godina.